آشنایی با بازارهای صادراتی کشور عراق
عراق کشوری در منطقه خاورمیانه واقع در جنوب غربی آسیا است که از شرق با ایران، از شمال با ترکیه، از غرب با سوریه و اردن و از جنوب با عربستان و کویت همسایه است. این کشور در سال 2020 ،حدود34.6 میلیارد دلار واردات داشته است که 0.2 درصد از کل واردات جهان را به خود اختصاص داده است. با توجه به جمعیت 40 میلیون نفری عراق و سهم بالای واردات در این کشور نسبت به صادرات آن می توان گفت بازار قابل توجهی از مصرف در مرزهای غربی ایران واقع شده است.
جمعیت عراق در سال 2020، برابر 40.5 میلیون نفر گزارش شده است. این کشور 0.52 درصد از جمعیت کل جهان را در خود جای داده و از نظر جمعیت در رتبه 36ام جهانی قرار گرفته است. 73.1 درصد از جمعیت عراق شهرنشین هستند و میانگین سنی در این کشور 21 سال است.
ساختار سنی جمعیت عراق
نمودار روبه رو ساختار سنی جمعیت عراق در سال 2020 را به تصویر کشیده است. براساس این نمودار افراد 14-0 سال بیشترین میزان یعنی 37 درصد جمعیت عراق را تشکیل داده‌اند. پس از آن گروه سنی 54-25 سال 35.6 درصد و گروه سنی 24-15 سال 19.8 درصد از جمعیت عراق را از آن خود کرده‌اند. شناخت ساختار سنی و سایر مشخصه های دموگرافیک اهداف صادراتی، به شناخت بازار هدف و تدوین برنامه استراتژیک صادراتی کمک میکند.
نرخ بیکاری در عراق
نرخ بیکاری در بین زنان و جوانان عراقی بسیار بالا بوده و یکی از دلایل بالا بودن این نرخ، نقش کمرنگ بخش خصوصی در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی در این کشور است. بخش دولتی یکی از بزرگترین کارفرمایان عراق محسوب می‌شود. از آنجاییکه اکثر فرصت‌های شغلی در اختیار بخش دولتی قرار دارد، اما ظرفیت ایجاد شده توسط این بخش برای جمعیت عراق کافی نبوده و بسیار اندک است. در سالهای 2007 تا 2012 میلادی، بیش از 750.000 فرصت شغلی در عراق ایجاد شد که حدود چهار پنجم این ظرفیت در اختیار بخش دولتی بود. نمودار روبه رو نرخ بیکاری مردم عراق را در بازه زمانی 2005 تا 2019 نشان می دهد.
در سالهای اخیر با افزایش قیمت نفت خام منابع مالی بیشتری در اختیار دولت قرار گرفت و باعث افزایش اشتغال در بخش دولتی شد. چیزی که در تمام این سال‌ها نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد این است که با وجود افزایش فرصت‌های شغلی در چند دهه اخیر نرخ بیکاری در عراق خصوصاً در مناطقی که درگیر جنگ بوده‌اند به شدت بالا رفته است. همانطور که در نمودار ذیل مشخص است بالاترین نرخ بیکاری در چند سال گذشته مربوط به سال 2017 و حدود 13.02 درصد است و آخرین نرخ بیکاری گزارش شده برای این کشور مربوط به سال 2019، برابر 12.82% است.
آخرین نرخ بیکاری گزارش شده برای مردان عراقی در سال 2019 برابر 10.1 درصد و برای زنان 30.4درصد بوده است. این سال‌ها به طور متوسط تنها 17 درصد از زنان عراقی که در سن کار بودند مشغول به کار شدند که این رقم در مقایسه با میزان مشارکت 74 درصدی مردان بسیار ناچیز است.
سیمای اقتصادی عراق
اقتصاد عراق وابستگی شدیدی به نفت دارد و به عبارتی بر پایه اقتصاد نفت است . حدود ۹۵ درصد از کل درآمدهای نفت عراق از فروش نفت این کشور حاصل می شود. در جدول زیر مهم‌ترین اطلاعات مربوط به شاخص‌های اقتصاد کشور عراق در سال 2020 به روایت سازمان‌های مرجع بین‌المللی از جمله صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و… گردآوری شده است.
نمودار روبه رو به تولید ناخالص داخلی کشور عراق در بازه زمانی 2012 تا 2021 و پیش بینی وضعیت در سال 2022 پرداخته است. با توجه به داده های موجود تولید ناخالص داخلی عراق در سال گذشته، رشد منفی را تجربه کرده است که باعث کاهش 15 درصدی سرانه تولید ناخالص داخلی شده است. جنگ های متعدد عراق و تحریم های بین المللی دراز مدت باعث عقب ماندن اقتصاد عراق شده است. قسمت اعظم اقتصاد عراق دولتی است و بخش خصوصی عراق فقط چند مجتمع بزرگ صنعتی دارد که بیشتر در زمینه خرده فروشی، فناوری ارتباطات، تجارت داخلی، نفت و ساخت و ساز فعالیت می‌کنند. به استثنای این چند شرکت، سایر شرکت‌های بخش خصوصی عمدتا در قالب بنگاه‌های کوچک و متوسط و به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند.
از طرف دیگر، برنده شدن شرکت‌های دولتی در مناقصه‌های هرساله، فرصت کسب و کار را برای شرکت‌های کوچک و متوسط می‌کاهد. این تأثیر منفی در آمارها مشهود است و تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط عراقی به شدت در حال کاهش هستند. نمودار روبه رو سرانه شرکت‌های کوچک و بزرگ در عراق را با میانگین سرانه این شرکت‌ها در کشورهای منطقه مقایسه میکند. همانطور که مشاهده می‌شود، تراکم این شرکت‌ها در عراق بسیار کم‌تر است.
مشکل دیگر بخش خصوصی ارزش بالای دینار درمقابل دلار است که عامل تولید غیر رقابتی کالای عراقی با محصول وارداتی است. ارز شرکای اصلی تجاری عراق در سالهای گذشته در برابر دلار آمریکا ضعیف بوده و صادرات به عراق برای این کشورها از سوددهی بالایی برخوردار است.
بر اساس نمودار روبه رو مشاهده می‌شود ارزش دینار به مراتب از ارز ترکیه، آذربایجان و مالزی بالاتر است.
در نتیجه ی اقتصاد دولتی، حضور کمرنگ بخش خصوصی و ارزش بالای دینار درمقابل دلار بازار کالاهای وارداتی عراق رونق خوبی دارد. صادرکنندگان ایرانی میتوانند با شناخت بازارهای هدف صادراتی در کشور عراق و برنامه ریزی صحیح سهم قابل توجهی از این بازار را به خود تخصیص دهند.
انتخاب مشاور صادرات حرفه ای، گام مهمی در شناسایی بازار هدف صادراتی و کاهش انواع ریسکهای محتمل است. شرکت مدیریت صادرات تات، با تجربه ارزشمند فعالیت در این حوزه، میتواند در راستای شناسایی بازارهای هدف صادراتی متناسب با محصولات صادرکنندگان عزیز، مشتریان خود را یاری نماید.
واردات و صادرات کالا
کشور عراق از همسایگان ایران و یکی از مقاصد بزرگ صادراتی آن است. میزان صادرات عراق در سال 2020 برابر 46810 میلیون دلار و میزان واردات آن 40927 میلیون دلار بوده است. تراز تجاری عراق مثبت و برابر 5883 میلیون دلار میباشد. لذا عمده ترین اقلام صادراتی عراق به جهان نفت خام و فراوردههای نفتی (99.3 درصد)، مروارید، سنگهای قیمتی، فلزات گرانبها، خرما و مرکبات، پوست خام حیوانات و چرم و… است. صادرات عراق متکی به منابع خدادادی کشور است.
واردات کشور عراق در سال 2020 با کاهش همراه بوده است. نمودارهای زیر واردات و صادرات کشور عراق را در بازه ده ساله (2010-2020) نشان میدهد.
در نمودار روبه رو به اقلام وارداتی کشور عراق با بیشترین سهم اشاره شده است. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها، ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها؛ ضبط و تولید کننده صدا و تلویزیون، وسایل نقلیه غیر از راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها، مصنوعات از آهن یا فولاد و پلاستیک و مصنوعات از آن بیشترین سهم در بازار وارداتی عراق در سال 2020 را به خود اختصاص داده است.
تولیدکنندگان ایرانی با داشتن زیرساختهای مناسب و بهره گیری از مزیت ژئوپلیتیک ایران و استفاده از تخصص اعضای شبکه های بازارساز شرکت مدیریت صادرات تات میتوانند سهم قابل توجهی از بازار عراق را به خود تخصیص دهند.